Quảng Bình sở hữu bờ biển dài, với nhiều làng biển trù phú và những lễ hội độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa của cư dân miền biển.
Với bờ biển dài 116,04 km và truyền thống đánh bắt cá lâu đời, Quảng Bình tự hào sở hữu nhiều lễ hội đặc sắc, mang đậm bản sắc văn hóa biển.
Lễ hội truyền thống ở Quảng Bình, đặc biệt là những lễ hội vùng biển, không chỉ là nét văn hóa độc đáo mà còn là minh chứng cho khát vọng về cuộc sống ấm no, sự tôn kính thần linh và lòng biết ơn đối với những người có công. Những lễ hội này thể hiện tình cảm cộng đồng, nguyện cầu sự phù hộ cho cuộc sống mưu sinh.
Lễ hội Cầu Ngư
Lễ hội cầu ngư, một nét văn hóa đặc sắc của ngư dân Việt Nam, là lời cầu mong một năm đánh bắt bội thu và biển cả bình yên. Ở các làng chài ven biển Quảng Bình, lễ hội cầu ngư được tổ chức trọng thể, với quy mô và thời gian khác nhau tùy theo từng địa phương. Nguồn gốc của lễ hội gắn liền với tín ngưỡng thờ Cá Voi (Cá Ông) – vị thần bảo hộ của ngư dân. Khi có cá voi dạt vào bờ, ngư dân tôn trọng chôn cất và lập miếu thờ, thể hiện lòng biết ơn và cầu mong sự che chở của thần linh. Mỗi năm, lễ hội được tổ chức vào dịp rằm tháng giêng hoặc tháng tư âm lịch, với nhiều hoạt động văn hóa truyền thống đặc sắc như múa bông, chèo cạn,… mang đến không khí vui tươi, rộn ràng cho làng chài.
- Lễ hội cầu ngư làng Cảnh Dương diễn ra vào dịp rằm tháng giêng, quy mô tùy thuộc vào mùa vụ năm trước. Sau lễ hội, địa phương phát động lễ ra quân đánh bắt hải sản năm mới, đánh dấu mùa bội thu, ấm no cho ngư dân.
- Làng Lý Hòa (Bố Trạch) náo nhiệt trong lễ cầu ngư truyền thống vào ngày 15 tháng 6 âm lịch. Nghi lễ trang trọng tại đình làng với Cổ lễ và xướng kép, sau đó là phần hội sôi nổi với cuộc đua thuyền hấp dẫn trên sông Dinh.
- Lễ Cầu ngư làng Quy Đức (huyện Bố Trạch) được tổ chức trang trọng tại đình Nam Hải vào dịp cuối tháng ba, đầu tháng tư âm lịch hàng năm. Tối 30 tháng 3, tiếng trống chiêng vang vọng trong nghi thức cáo chay, báo hiệu cho lễ chính diễn ra vào sáng mồng một. Tại đình làng, người có uy tín trong làng đọc văn tế, lời lẽ trang nghiêm, thể hiện lòng thành kính của người dân đối với biển cả. Sau phần lễ, nghi thức cầu mùa được biểu diễn, cầu mong một năm mưa thuận gió hòa, tôm cá đầy khoang, người dân làng Quy Đức được mùa bội thu.
- Lễ hội cầu ngư ở xã Hải Ninh, huyện Quảng Ninh, từng được tổ chức vào ngày rằm tháng 6 âm lịch. Sau Cách mạng tháng Tám, để hòa chung không khí ngày Quốc khánh, lễ hội được dời sang ngày 2/9. Từ tối 1/9, nghi lễ cúng tế thần biển trang nghiêm được tổ chức tại bãi biển, mở đầu cho một ngày hội náo nhiệt.
- Lễ hội cầu ngư ở xã Ngư Thủy, huyện Lệ Thủy, diễn ra vào rằm tháng 4 âm lịch, là dịp để ngư dân địa phương bày tỏ lòng biết ơn và cầu mong biển cả yên bình, đánh bắt được nhiều tôm cá. Phần lễ được tổ chức trang trọng, thể hiện nét tâm linh truyền thống của người dân vùng biển. Phần hội với những tiết mục biểu diễn múa bông và chèo cạn sôi động, mang đến không khí vui tươi, náo nhiệt cho ngày hội.
- Lễ hội cầu ngư tại xã Bảo Ninh, thành phố Đồng Hới, từng là một trong những lễ hội lớn nhất của cư dân vùng biển. Trước đây, lễ hội không chỉ thu hút người dân Bảo Ninh mà còn lan tỏa đến các làng biển lân cận như Quang Phú, Hải Thành. Họ cùng tập trung về lăng Cá ông để cùng nhau hành lễ, cầu mong một năm mưa thuận gió hòa, đánh bắt được nhiều tôm cá. Lễ hội thường diễn ra trong ba ngày, từ 14 đến 16 tháng 4 âm lịch hàng năm. Tuy nhiên, do sự phát triển của các làng, xã và mở rộng phạm vi, lễ hội hiện nay đã được tổ chức riêng lẻ tại từng địa phương.
Lễ hội cầu mùa
Lễ hội, dù mang nhiều tên gọi, đều hướng về một mục đích chung: cầu mong thần linh ban phúc lành, mang lại mùa màng bội thu cho người dân. Từ thần biển, thần nông đến thần trời, thần đất, mỗi vị thần đều được kính trọng và cúng tế để cầu mong sự thịnh vượng và an khang.
- Lễ hội Lục niên cảnh độ, hay còn gọi là Lễ hội bơi trải lục niên cảnh độ, là một lễ hội truyền thống lớn của thành phố Đồng Hới, Quảng Bình. Lễ hội này mang hai ý nghĩa: cầu mùa, cầu ngư cho một vụ mùa bội thu và tế lễ, cầu siêu cho những người đã mất trên biển. Trước đây, lễ hội được tổ chức hàng năm, nhưng ngày nay, do nhiều yếu tố, lễ hội chỉ diễn ra 6 năm một lần. Lễ hội kéo dài trong 3 ngày, với các nghi thức tế lễ trang trọng tại các miếu thờ, lăng thờ Cá Ông. Bên cạnh đó, lễ hội còn mang đến nhiều hoạt động văn hóa dân gian đặc sắc như múa bông, hò khoan chèo cạn. Ngày đầu tiên của lễ hội là lễ Trình Mũi, ngày thứ hai là phần chính lễ với chương trình bơi trải của các trai làng, và ngày cuối cùng là Lễ buông phao.
- Lễ hội bơi trải làng Cảnh Dương không chỉ là một lễ hội lớn với ý nghĩa cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa đánh bắt bội thu, mà còn là dịp để các trai làng, những ngư dân dũng cảm, trổ tài vượt sóng, thể hiện tinh thần đoàn kết và kỹ thuật điêu luyện khi chinh phục biển khơi. Khác biệt với các lễ hội bơi trải khác trong tỉnh thường diễn ra trên sông, lễ hội của làng Cảnh Dương lại được tổ chức ngay trên biển, mang đến một không khí sôi động và đầy thử thách. Lễ hội được tổ chức 5 năm 2 lần, trùng với dịp Quốc khánh 2/9, tạo nên một nét đẹp văn hóa độc đáo và đầy tự hào của người dân làng biển Cảnh Dương.
Bên cạnh những lễ hội bơi đua quy mô lớn, mang đậm bản sắc truyền thống, Quảng Bình còn rải rác những lễ hội làng xã quy mô nhỏ hơn, thu hút ít người tham gia hơn, góp phần tô điểm thêm cho bức tranh văn hóa đa dạng của địa phương. Một số lễ hội tiêu biểu có thể kể đến như: Thanh Trạch, Nhân Trạch, Hải Trạch, Sơn Trạch (Bố Trạch); Duy Ninh, Võ Ninh, Gia Ninh (Quảng Ninh); Văn hóa, Tiến Hóa (Tuyên Hóa); Quảng Tùng, Quảng Đông, Quảng Văn, Quảng Lộc (Quảng Trạch),…
Không khí lễ hội sôi động, náo nhiệt.
Các lễ hội khác
Ngoài Lễ Hội cầu ngư và Hội Cầu mùa, Quảng Bình còn tổ chức nhiều loại hình lễ hội độc đáo khác, góp phần tạo nên bản sắc văn hóa đặc trưng của vùng đất này.
- Hội làng Cảnh Dương rực rỡ sắc xuân với những hoạt động truyền thống độc đáo như hội cờ người, hội thổi cơm thi và lễ rước lửa thiêng, mang đến không khí náo nhiệt cho dịp Tết Nguyên đán.
- Lễ hội ở Quảng Bình là dịp để con em quê hương xa xứ trở về sum họp, đắm mình trong không khí rộn ràng. Không chỉ được thưởng thức các giá trị văn hóa truyền thống, đây còn là cơ hội quý báu để gặp gỡ người thân, vun đắp tình cảm gia đình.
Trong dòng chảy giao lưu văn hóa hiện đại, việc gìn giữ và tôn tạo các lễ hội truyền thống là hành động thiết thực để nuôi dưỡng tinh thần tự hào dân tộc, kết nối thế hệ, đồng thời giáo dục tinh thần cộng đồng, đoàn kết, trách nhiệm với lịch sử và hiện tại.
Phục hồi và phát huy giá trị của các lễ hội truyền thống là chìa khóa để xây dựng nông thôn mới, thúc đẩy kinh tế địa phương. Nhiều lễ hội đã được đưa vào các chương trình du lịch, thu hút du khách trong và ngoài nước. Người dân địa phương đã chủ động phát triển các dịch vụ du lịch như homestay, nhà hàng, cho thuê trang phục và bán hàng lưu niệm, góp phần nâng cao thu nhập và phát triển kinh tế.
Để hòa mình vào không khí độc đáo của các lễ hội tâm linh ở Quảng Bình, hãy chú ý đến trang phục và giữ thái độ lịch sự, tôn trọng văn hóa địa phương. Hãy cùng người dân bản địa trải nghiệm những lễ hội độc đáo này một cách trọn vẹn.
