Quảng Bình, được mệnh danh là Vương quốc hang động, sở hữu hơn 300 hang động đã được khám phá. Hành trình khám phá những hang động này là một thử thách đầy gian nan.
Quảng Bình, vùng đất được thiên nhiên ưu ái ban tặng Vương quốc hang động kỳ vĩ, là minh chứng cho lịch sử khám phá đầy mê hoặc. Từ thuở sơ khai, người dân địa phương đã tìm đến hang động làm nơi sinh sống, để lại dấu ấn văn hóa độc đáo. Thế kỷ 19, dấu chân người Pháp đặt lên vùng đất này, ghi dấu sự khám phá đầu tiên về động Phong Nha, mở ra cánh cửa cho những bí mật ẩn chứa trong lòng đất. Kể từ những năm 1990, các cuộc khảo sát liên tục được triển khai, mang đến những phát hiện đột phá, điển hình là hang Sơn Đoòng – hang động lớn nhất thế giới. Vườn Quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng, cùng với các khu vực ở Tuyên Hóa, Minh Hóa, Quảng Ninh, là nơi hội tụ của vô số hang động, ẩn chứa những bí mật chưa được khám phá hết, đang chờ đợi các nhà khoa học hé lộ.
Bản đồ hang động Quảng Bình
Trước năm 1990
Hang động ở Quảng Bình là minh chứng cho sự hiện diện của con người từ thời xa xưa, từ người Chăm, người Việt cổ cho đến các tộc người bản địa như Arem, Rục. Họ coi hang động là nơi sinh sống, hoạt động cộng đồng và thực hành nghi lễ tâm linh.
Vị quan Thượng thư Bộ Lại Dương Văn An dưới triều Mạc là người đầu tiên ghi lại những nét đẹp của động Phong Nha vào năm 1550.
Vào năm 1824, Vua Minh Mạng đã ban sắc phong cho động Phong Nha là “Diệu ứng chi thần”, khẳng định sự linh thiêng và kỳ vĩ của di sản thiên nhiên này.
Cuối thế kỷ 19, linh mục người Pháp Léopold Michel Cadière, trong hành trình thám hiểm động và nghiên cứu chữ viết Chăm, đã bị vẻ đẹp hùng vĩ của Phong Nha chinh phục. Ông ca ngợi Phong Nha là “Đông Dương đệ nhất động”, một danh hiệu tôn vinh sự kỳ vĩ của hang động này.
Động Thiên Đường, một kỳ quan thiên nhiên ẩn mình, được người dân địa phương phát hiện vào năm 1935.
Năm 1937, Khâm sứ Pháp tại Huế đã phát hành một cuốn sách giới thiệu du lịch Quảng Bình, trong đó có đề cập đến động Phong Nha, một địa danh thu hút du khách.
Di sản Chăm ở Phong Nha.
Từ năm 1990 đến nay
Năm 1990, Đại học Tổng hợp Hà Nội hợp tác với Hiệp hội nghiên cứu hang động Hoàng gia Anh, tiến hành cuộc khảo sát và nghiên cứu hang động quy mô lớn đầu tiên tại khu vực này.
Năm 1992, đoàn thám hiểm quốc tế, bao gồm 12 nhà khoa học Anh và 6 giáo sư Đại học Tổng hợp Hà Nội, đã hoàn thành việc khám phá 7.729 mét trong động Phong Nha và 13.690 mét trong động Vòm cùng các hang động lân cận, đánh dấu cuộc thám hiểm lần thứ hai của họ.
Năm 1994, đoàn thám hiểm của Hiệp hội Hang động Hoàng gia Anh đã khám phá thêm 20 hang động mới, mở rộng hệ thống hang động lên 70km.
Năm 2005, các chuyên gia Anh thuộc Hiệp Hội Hang động Hoàng gia đã khám phá ra một hang động khô khổng lồ tại Phong Nha-Kẻ Bàng, được đặt tên là Động Thiên Đường – kiệt tác thiên nhiên đẹp nhất và lớn nhất tại khu vực này.
Năm 2009, đoàn thám hiểm thuộc Hiệp hội hang động hoàng gia Anh, trong hành trình khám phá vùng núi Quảng Bình, đã phát hiện thêm 20 hang động mới, với tổng chiều dài ấn tượng lên tới 56 km. Trong số đó, hang Sơn Đoòng, được một người dân địa phương tên Hồ Khanh phát hiện, đã trở thành tâm điểm chú ý. Hang động khổng lồ này, sau khi được ông Howard Limbert cùng các chuyên gia từ Hiệp hội hang động Hoàng gia Anh khảo sát và đo vẽ, đã được xác nhận là hang động lớn nhất thế giới.
Năm 2012, đoàn thám hiểm của Hiệp hội Hang động Hoàng gia Anh đã có một phát hiện đáng kinh ngạc tại Phong Nha-Kẻ Bàng: 41 hang động mới được tìm thấy trong vùng lõi di sản.
Kết quả khảo sát kéo dài 3 tuần từ cuối tháng 3 đến đầu tháng 4/2023 của Hiệp hội hang động Hoàng gia Anh đã phát hiện thêm một hang động mới dài 11,7km tại các xã Lâm Hóa (Tuyên Hóa), Hóa Phúc, Hóa Sơn (Minh Hóa) và khu vực Phong Nha – Kẻ Bàng.
Quảng Bình, với lịch sử khám phá lâu đời, tự hào sở hữu một hệ thống hang động phong phú và đa dạng, được công nhận là một trong những hệ thống hang động đẹp nhất thế giới. Những kiệt tác thiên nhiên này là báu vật vô giá, cần được bảo tồn và phát huy giá trị một cách bền vững để thế hệ mai sau được thừa hưởng.
Ông Hồ Khanh và chuyên gia Limbert du lịch rừng năm 2014.
Phong Nha – Kẻ Bàng: Kỳ quan hang động ngoạn mục
Hệ thống hang động Phong Nha:
Hệ thống hang động Phong Nha, nằm trong khu vực Phong Nha – Kẻ Bàng, là hệ thống dài nhất với tổng chiều dài hơn 103km, bao gồm hơn 140 hang động lớn nhỏ, tạo nên một mạng lưới địa hình độc đáo.
Nằm cách động Phong Nha khoảng 40km về phía nam, gần biên giới Việt – Lào, hệ thống Phong Nha tọa lạc giữa khung cảnh hùng vĩ của dãy núi đá vôi. Nơi đây, dòng sông Rào Thương chảy xiết, len lỏi qua các thung lũng, tạo nên mạng lưới hang động ngoạn mục. Nước từ các hang ngầm đổ ra Sông Son, góp phần tô điểm thêm vẻ đẹp hoang sơ cho vùng đất này.
Hệ thống hang động Phong Nha là một mê cung kỳ ảo với những hang động nổi tiếng như: Hang Tối hùng vĩ, Hang Chà An thơ mộng, Hang Thung với dòng sông ngầm bí ẩn, Hang Va rực rỡ sắc màu, Hang Nước Nứt huyền bí, Hang Én với bãi cát trắng muốt, Hang Khe Tiên thanh bình, Hang Khe Ry, Hang Khe Thi hoang sơ và đặc biệt là hang Sơn Đoòng – hang động lớn nhất thế giới. Cuối cùng là động Phong Nha – một kiệt tác dài gần 11km, khép lại chuỗi hang động kỳ vĩ này.
Tháp nón thạch nhũ độc đáo trong Hang Va.
Hệ thống Hang Vòm
Hệ thống hang động Vòm, với hơn 70 hang động đã được khảo sát và tổng chiều dài hơn 48km, là một kiệt tác thiên nhiên hùng vĩ, được các chuyên gia đánh giá là hệ thống hang động lớn nhất Việt Nam, thậm chí có thể là cả thế giới về quy mô và vẻ đẹp. Đây cũng là hệ thống hang nước đồ sộ trong khối đá vôi Phong Nha – Kẻ Bàng. Khởi nguồn từ Hang Rục Cà Roòng, dòng sông cùng tên nằm ở độ cao 300m so với mực nước biển, chảy ngầm qua nhiều hang động, rồi lộ thiên tại Hang Vòm và đổ ra sông Chày, sông Son, tạo nên một hệ sinh thái độc đáo và kỳ vĩ.
Hệ thống Hang Vòm nổi tiếng với nhiều hang động ấn tượng như hang Đại Cáo (1,6km), hang Mê Cung (gần 4km), hang Ba (gần 1km), hang Vòm (15km), động Thiên Đường, hang Đại Ả, hang Over và hang Pygmy. Nổi bật nhất là động Thiên Đường, được phát hiện năm 2005 với chiều dài ban đầu hơn 3,5km. Tuy nhiên, các cuộc khảo sát sau đó của Hiệp hội hang động Hoàng gia Anh đã ghi nhận chiều dài thực tế của động lên tới 31,4km, biến nó thành hang động dài nhất châu Á.
Hang Vòm mở ra rừng xanh.
Hệ thống hang suối Moọc
Khu vực Suối Nước Moọc ẩn chứa tiềm năng to lớn với một hệ thống hang động khổng lồ, có thể nối liền đến Lào, theo nhận định của các chuyên gia hang động. Hệ thống này, với hơn 50 hang động trải dài hơn 20 km, vẫn còn là một ẩn số lớn khi nguồn gốc của dòng suối ngầm vẫn chưa được xác định. Các lối vào hang động thường là hang nước ngầm ngắn, lối đi hiểm trở, khiến việc tiếp cận trở nên khó khăn. Điểm nhấn của hệ thống này là Suối Nước Moọc, với hồ nước có suối mọc lên, rộng khoảng 90m2. Phần lớn các hang động tập trung gần khu vực Suối Nước Moọc và nhánh Tây của Sông Chày, bao gồm thung lũng Xuồng – trung tâm của Vườn Quốc gia.
Nhóm Thám hiểm Hang động Anh – Việt đang tiếp tục công cuộc khám phá hang động tại khu vực này, với những cuộc khảo sát và đo đạc chi tiết nhằm hé lộ thêm những bí ẩn của hệ thống hang động.
Hồ nước trong xanh, chèo SUP, trượt zipline – cuộc phiêu lưu dưới nước!
Quảng Bình, vùng đất địa linh nhân kiệt, không chỉ nổi tiếng với cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn ẩn chứa trong lòng những kỳ quan hang động ngoạn mục. Hành trình khám phá hang động tại đây là câu chuyện về sự kết hợp giữa lòng dũng cảm của những nhà thám hiểm và trí tuệ của các nhà khoa học, cả trong và ngoài nước. Từ những phát hiện đầu tiên cho đến nay, Quảng Bình đã trở thành điểm đến thu hút du khách quốc tế, góp phần làm rạng danh du lịch Việt Nam.
Những hang động như Phong Nha, Thiên Đường, Én, Sơn Đoòng – những kỳ quan được ví như “báu vật” của thiên nhiên – đã được khám phá và đưa vào khai thác du lịch, mang đến cho du khách những trải nghiệm khó quên. Không chỉ là điểm đến du lịch hấp dẫn, Quảng Bình còn là “kho báu” kiến thức về địa chất, sinh học, lịch sử, góp phần làm phong phú thêm bản đồ du lịch và nghiên cứu khoa học của Việt Nam.
Việc phát hiện thêm hang động mới nâng tổng số hang động được ghi nhận ở Quảng Bình lên hơn 400. Mặc dù vậy, vô số bí ẩn ẩn giấu trong lòng hang động vẫn đang chờ đợi các nhà khoa học khám phá, hé lộ những điều kỳ diệu mà tạo hóa ban tặng cho vùng đất này.
